PRACA ORYGINALNA
Przestrzenie edukacyjne otwarte na neuroróżnorodność – przegląd podejść projektowych i współczesnych rozwiązań
Więcej
Ukryj
1
Instytut Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa
Institute of Architecture, Urban Planning and Heritage Protection, Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej
Faculty of Architecture, Poznan University of Technology, Polska
Data nadesłania: 07-11-2025
Data akceptacji: 15-12-2025
Data publikacji: 15-12-2025
Autor do korespondencji
Barbara Anna Świt-Jankowska
Instytut Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa
Institute of Architecture, Urban Planning and Heritage Protection, Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej
Faculty of Architecture, Poznan University of Technology, Jacka Rychlewskiego 2, 61-131, Poznan, Polska
Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz 2025;(23)
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Artykuł porusza temat projektowania przestrzeni edukacyjnych z uwzględnieniem potrzeb uczniów neuroróżnorodnych, traktując to jako jeden z kluczowych kierunków rozwoju architektury edukacyjnej XXI wieku. W pierwszej części przybliżono ewolucję myślenia o relacji między środowiskiem fizycznym a dobrostanem użytkowników. Szczególną uwagę poświęcono rosnącemu znaczeniu czynników sensorycznych, emocjonalnych i społecznych w kształtowaniu przestrzeni dla dzieci i młodzieży. Następnie artykuł wprowadza pojęcie neuroróżnorodności, definiując je w opozycji do dominującego paradygmatu medycznego. Wskazuje na potrzebę zmiany perspektywy z postrzegania odmienności jako deficytu, na uznanie jej za naturalny aspekt ludzkiej różnorodności. Rosnąca liczba diagnoz spektrum autyzmu, ADHD i innych różnic neurotypowych, w połączeniu z wyzwaniami współczesnego stylu życia, uwydatnia konieczność zmiany podejścia do projektowania przestrzeni edukacyjnych. Na podstawie przeglądu literatury i przykładów z praktyki architektonicznej, artykuł przedstawia konkretne wytyczne i rozwiązania projektowe sprzyjające inkluzji, bezpieczeństwu i samoregulacji uczniów o zróżnicowanych potrzebach. Opisuje także przykłady placówek edukacyjnych, które wdrożyły innowacyjne strategie przestrzenne. Artykuł podkreśla znaczenie interdyscyplinarnej współpracy architektów, pedagogów, psychologów i społeczności szkolnej, jako warunku koniecznego dla skutecznego projektowania włączającego. Projektowanie z myślą o neuroróżnorodności nie jest luksusem, to inwestycja w zdrowie, dobrostan i przyszłą jakość życia wszystkich uczniów.