24 września 2023 roku weszły w życie, za sprawą nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, istotne zmiany, które stanowią część szerokiej reformy systemu urbanistycznego w Polsce. Nowe przepisy o planowaniu i zagospodarowani przestrzennym miały na celu ujednolicenie i uproszczenie procedur związanych z przygotowywaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz zwiększenie transparentności procesów decyzyjnych w zakresie planowania przestrzennego. Kluczowa zmiana powoduje, iż studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego tracą ważność na rzecz planów ogólnych oraz strategii rozwoju gmin, a swoboda wydawania decyzji o warunkach zabudowy zostaje mocno ograniczona w celu zaprzestania procesu rozlewania się zabudowy. Niemniej jednak nowelizacja ta nurtuje i rodzi pytania o wpływ tych zmian na jakość planowania przestrzennego, zrównoważony rozwój oraz ochronę wartości kulturowych i środowiska. Natomiast nowy akt planowania przestrzennego jakim jest plan ogólny gminy budzi obawy związane z rygorystycznym terminem jego uchwalenia związanym ściśle z Krajowym Planem Odbudowy. Czy nowe akty prawa miejscowego dostatecznie spełnią zadanie w zakresie tak ważnym jak ochrona zabytków? W dalszej części pracy przeprowadzona została analiza dotychczasowych jak i nowych dokumentów planistycznych ze szczególnym podkreśleniem kwestii ochrony zabytków nieruchomych i zabytków archeologicznych.